“МАРСЫН ИРГЭН” киног үзэхээс өмнө ОЙЛГОХ ЁСТОЙ АРВАН ЗҮЙЛ

 Өнгөрсөн Баасан гарагт буюу аравдугаар сарын 2-нд Мэтт Дэмоны (зохиолын нэр Уотни) гол дүрд нь тоглосон “Марсын иргэн” кино нээлтээ АНУ-д хийжээ.

Энди Уэйрын бэстселлэр, уран зөгнөлийн зохиолоор хийсэн уг кино тун сонирхолтой бүтээл болсон байна. Кинонд Ангараг гаригт орхигдсон сансрын нисэгчид тохиолдох адал явдлыг үзүүлжээ.

Удахгүй Монголын үзэгчдэд хүрэх энэ киног үзэхээс өмнө дараах ойлголтуудыг авсан байвал илүү сонирхолтой, бүрэн ойлгомжтой болох юм.

Кино эхлэхдээ Ангараг гариг дээр үйл явдал шууд өрнөдөг. Гэвч хүн төрөлхтөн энэ гаригт хэрхэн хүрэх боломжтой тухай эхлээд мэдэх хэрэгтэй.

Өнөөгийн бидний технологиор Ангараг руу аялахад 6-8 сар зарцуулахыг NASA тооцоолсон байгаа. Кинон дээр Уотни болон түүний баг уран зөгнөлийн бүтээл болох Hermes хэмээх хөлгөөр Ангарагт хүрдэг. Ийм удаан хугацаанд жингүйдлийн нөхцөлд аялахад сансрын нисэгчдэд булчингийн массаа алдах, яс сийрэгжих гээд олон асуудал тулгарах тул аюулгүй тээвэрлэгч Hermes шиг хөлөг бүтээхэд маш өндөр зардалтай болох гэнэ.

Мөн сансар огторгуй маш олон янзын хорт цацрагаар дүүрэн байдаг нь хүний эрүүл мэндэд муу нөлөөтэй байдаг.

Энэ бүгдээс хамгаалсан нөхцөлтэй хөлөг бол кинон дээр гардаг Hermes юм. Одоогоор NASA ийм хөлөг бүтээхээр ажиллаж байгаа ч үр дүнд хүрэхийн тулд урт хугацаа шаардахаар байгаа юм.

NASA-гийн өгүүлж байгаагаар:

Ангараг дээр үе үе шороон шуурга дэгддэг. Заримдаа энэ нь цахилгаан цахилах хэмжээнд хүрнэ. Маш нимгэн агаар мандалтай тул ийм шороон шуурга хүчтэй гамшиг учруулдаг. Бүр 160 км/цаг хурдтай шуурдаг байна.

Өөр тойрог зам, эргэлтийн хурдтай тул Ангараг нь манай дэлхийгээс өөр цаг хугацааны хэмжүүртэй. Ангарагийн нэг хоног манай Дэлхийнхээс 40 минут урт болдог. Тиймээс кинон дээр Solar day буюу “sol” хэмээх нэгж ашигладаг. Энэ хэмжүүрийг одоо ч NASA ашиглаж Ангараг дээрх судалгаагаа явуулдаг байна.

Асар майхан хэлбэрийн оромжинд Ангарагийн зочид ихэнх цагийг өнгөрөөдөг ба Mars Lander habitat буюу товчоор “hab” гэж нэрлэдэг.

NASA одоо яг ийм оромжны туршилтын загварыг бүтээж байгаа ба энэ нь хүчилтөрөгчийн хангамж, усан хангамж, агаар түгжигч зэргээр тоноглогдсон байх юм. Мөн NASA саяхан ийм оромжны 3 хэмжээст загварын уралдаан зарлаад байгаа гэнэ.

Кинон дээр Уотни хүнсэнд хэрэглэх төмсийг арчлан ургуулж, хүний ялгадсаар бордож байгаа нь гардаг. Ангарагийн хөрсөнд ингэх боломж байхгүй гэдгийг судлаачид баталдаг.

Гэхдээ NASA сансарт ургамал тариалах тал дээр амжилтаа ахиулсаар байгаа. Энэ оны эхээр Олон улсын Сансрын Станц дээр сансрын нисэгчид анх удаагаа жингүйдлийн орчинд ногоон сонгино ургуулах туршилт хийсэн юм.

Кинон дээр Уотни радио идэвхит цахилгааны үүсгүүр хэрэглэж байгаа гардаг. Үүнийг Radioisotop Thermoelectric Generator (RTG) гэдэг бөгөөд урт хугацааны сансрын аялал хийхэд үүнийг ашиглахаар NASA найдлага тавьж байгаа.

RTG бол радио идэвхит плутониум-238 материалаар хийгдсэн баттерей юм.

Плутониум нь байгалиасаа байнга задарч урвалд орж байдаг тул үргэлжийн халалт явагдаж байдаг. Харин түүний гадна талын сав нь энэ халалтыг цахилгаан эрчим хүч болгон хувиргах зарчимтай.

Мэргэжилтнүүдийн баталж байгаагаар Плутониум-238 нь цөмийн зэвсэгт ашиглах боломжгүй. Халалт явагддагаас бусдаар бол тийм ч аюултай эд биш гэнэ.

Ангарагт Дэлхийгээс мессэж илгээхэд 15-20 минут зарцуулдаг. Холбооны радио сигнал гэрлийн хурдаар яваад хүрч байгаа хурд нь энэ юм.

Ангараг, Дэлхийн хооронд 225 сая километр зайтай. Гэрлийн хурд 300 сая м/секунд орчим. Киноноос энэхүү физикийн хуулийг хэрхэн хэрэгжиж байгааг харж болох юм.

Кинон дээр Уотни NASA-тай холбоо барих аргагүй болсны дараа 1990-ээд онд NASA-гийн Ангарагт илгээж байсан Pathfinder хөлгийг ухаж олж байгаа нь гардаг. Бодит амьдрал дээр ийм хөлөг NASA илгээж байжээ.

Тэр уг хөлгийн роботыг засаж ажилд оруулаад Дэлхий дээр байгаа ижил загвараар нь дамжин NASA-тай холбогддог байна.

Бодит амьдрал дээр NASA бүтээсэн хөлөг бүрийнхээ яг ижил загварыг давхар бүтээж, хөөрсөн хувилбар дээр асуудал үүсэхэд ашиглаж алдааг нь олдог аж.

NASA-гийн хэлж байгаагаар бодит амьдрал дээр, Pathfinder-ын ижил загвар нь дэлхий дээр хадгалагдаж байгаа ч холбоо барихын тулд түүний “тоосыг нь арчиж асаах хэрэгтэй” гэсэн байна.

Онолын хувьд кинон дээрх шиг үйл явдал өрнөх боломжтой гэнэ.

Уг киноны гол хэсэгт Caltech-ын хэсэг оюутан дотуур байрандаа санаандгүй дэлбэрэлт хийсний дараа NASA-гийн Jet Propulsion Lab лабораторийг байгуулж байгаа тухай гардаг.

Энэ бол үнэн түүх. 1930-аад оны үед “пуужингийн залуус” нэртэй хэсэг оюутан өөрсдийн пуужинг туршиж байгаад дотуур байраа дэлбэлжээ. Үүний дараа тэд Caltech-ын оюутны хотхоноос хөөгдөж, өөрсдийгөө “Амиа хорлогсдын клуб” гэж нэрлэх болсон байна.

Азаар тэд энэ нэрээ батлан харуулаагүй бөгөөд маш сайн пуужингийн зохион бүтээгчид болжээ. Сүүлдээ тэд Caltech-тээ эргэн ирээд дараа нь дахиж гарахдаа харин өөрийн лабораторийг байгуулахаар явжээ. 1940-өөд онд тэд санхүүжилт олж албан ёсны нэрээ авсан нь Jet Propulsion Lab юм байна.